"Potężny mózg oznacza dla organizmu potężne obciążenie"

Pomimo licznych różnic wszystkie gatunki człowieka mają kilka wspólnych cech swoistych. Przede wszystkim w porównaniu z innymi zwierzętami ludzie są wyposażeni w nadzwyczaj duże mózgi. Przeciętna pojemność mózgu ssaka o masie 60 kilogramów wynosi 200 centymetrów sześciennych. Tymczasem sześćdziesięciokilogramowy homo sapiens ma mózg o średniej pojemności 1200-1400 centymetrów sześciennych. Mózg najstarszych mężczyzn i kobiet, żyjących 2,5 miliona lat temu, miał mniejsze rozmiary, ale i tak był duży, gdy na przykład porównać go do mózgu lamparta o tej samej wadze. W toku ewolucji człowieka dysproporcja ta pogłębiała się. To, że ewolucja powinna faworyzować większe mózgi, może nam się wydawać zrozumiałe samo przez się. Ponieważ nasza wyższa inteligencja tak nas fascynuje, zakładamy, że gdy idzie o zdolności mózgu, liczy się wielkość. Gdyby jednak tak było, to rodzina kotowatych wydałaby gatunek kota, który potrafiłby wykonywać działania arytmetyczne. Dlaczego rodzaj Homo jako jedyny przedstawiciel całego królestwa zwierząt wykształcił tak niezwykłe maszyny do myślenia? W rzeczywistości potężny mózg oznacza dla organizmu potężne obciążenie. Niełatwo jest go transportować, zwłaszcza że jest osadzony wewnątrz ogromnej czaszki. Jeszcze trudniej dostarczać mu energię. Masa mózgu homo sapiens stanowi 2-3 procent masy całego ciała, ale zużywa 25 procent spoczynkowej energii ciała. Dla porównania mózgi innych małp człekokształtnych pochłaniają zaledwie 8 procent energii spoczynkowej. Pierwotni ludzie zapłacili za swoje duże mózgi w dwójnasób: po pierwsze, spędzali więcej czasu na poszukiwaniu pożywienia. Po drugie, ich mięśnie zaczęły zanikać.

Yuval Noah Harari, „Sapiens. Od zwierząt do bogów”, Wydawnictwo Literackie 2018.