Ten pomysł na rodzinny biznes okazał się strzałem w dziesiątkę

Mattoni jest obecnie największym producentem napojów bezalkoholowych w Europie Środkowej, a swoją działalność rozszerza coraz efektywniej na Europę Południową. Firma zatrudnia obecnie 3 350 pracowników, znajdujących zatrudnienie w 11 zakładach produkcyjnych.

Wszystko zaczęło się w 1873 roku w mieście Karlovy Vary, chociaż ród Mattoni, od którego wzięła nazwę marka, jest obecny na terytorium dzisiejszych Czech już od 1693 roku.

To właśnie w 1693 roku przeprowadził się z Włoch do czeskiego miasta Karlovy Vary kupiec Ottavio Mattoni, który zarabiał na życie handlując z cytrynami. Początkowo bywał tam tylko w celach służbowych, ale spodobało mu się tyle, że zdecydował osiąść w mieście na stałe. Po pewnym czasie ożenił się i otworzył swój własny sklep.

Nieco ponad 100 lat później, w 1796 roku rozpoczęto sprzedaż wody mineralnej, która była wydobywana ze źródła znajdującego się w leżącej nieopodal Varów niewielkiej wiosce Kyselka. Woda ta była rozprowadzana pod nazwą Buková Kyselka. Woda mineralna była wówczas dobrem luksusowym, na które stać było jedynie najbogatszych mieszkańców Wiednia, Pragi oraz miasta Karlovy Vary.

Już w 1798 roku do Wiednia oraz Budapesztu, dwóch najważniejszych centrów monarchii austro-węgierskiej dostarczano około 240 000 dzbanów wody Kyselka rocznie. W 1829 roku pojawił się pomysł na dodatkowe wykorzystanie wód ze źródła w Kyselce. Wówczas to Wilhelm von Neuberg zlecił budowę kompleksu uzdrowiskowego, w skład którego wchodziła restauracja, altany wypoczynkowe umieszczone się w pobliżu źródła oraz kilka promenad, po których mogli spacerować bogaci goście.

W 1852 roku uzdrowisko odwiedził grecki król Otton I, który był zachwycony smakiem wody mineralnej Kyselka. W następstwie tej wizyty zadecydował, że woda ta zostanie sprowadzona do Aten, na początek była to ilość 450 dzbanów. W związku z tym wydarzeniem główne źródło uzdrowiska zyskało nazwę Źródło Ottona.

Uzdrowisko Kyselka stopniowo zyskiwało na sławie: w 1862 roku przebywało tu 38 pacjentów w trakcie leczenia oraz 7 500 gości odwiedzających uzdrowisko.

A co łączy uzdrowisko i kupiecką rodzinę Mattonich? Otóż w 1856 Potomek Ottavia, Heinrich Kaspar Mattoni, zyskał od Wilhelma Neuberga licencję na eksport wody za granicę. Trzeba przyznać, że Mattoni miał smykałkę do interesów. W latach 1850 – 1856 pozyskiwał doświadczenie podróżując po Europie, mieszkał w Czechach, Wiedniu oraz Hamburgu. Ożenił się w 1858 roku, a jego wybranką była Wilhelmina Theresia Rosa Knoll, córka burmistrza miasta Karlovy Vary. Brat Wilhelminy został  partnerem handlowym Mattoniego. Z tego związku narodziło się ośmioro dzieci, ale wieku dorosłego dożyło jedynie sześcioro.

Heinrich Kaspar Mattoni w 1870 roku uzyskał prawo do dostarczania wody na dwór cesarski Franciszka Józefa I w Wiedniu, stając się tym samym nadwornym dostawcą wody. Historia firmy Mattoni w dzisiejszym kształcie rozpoczyna się w 1873 roku. Wówczas to Heinrich odkupił źródło Ottona od jego ówczesnego właściciela, hrabiego Černína. Rozbudował uzdrowisko wraz z całą infrastrukturą.

W 1874 roku zaczęto sprzedawać wodę Mattoni w szklanych butelkach z papierową etykietą papierową, na której umieszczono rodowy herb rodziny – czerwonego orła. Wcześniej do przechowywania i przewożenia wody wykorzystywano gliniane dzbany z korkiem pokrytym smołą. Podczas transportu pokrywano je mchem leśnym, żeby chronić delikatne naczynia przed obijaniem i ewentualnym stłuczeniem. 

Już w 1880 roku woda ze źródła Ottona należy do grona najsłynniejszych wód leczniczych na świecie. W 1889 roku Heinrich Mattoni został wyróżniony orderem nadanym przez cesarza,  uzyskując tytuł szlachecki oraz dziedziczny tytuł „Wolny Pan von Mattoni“.

Mattoni był wizjonerem, pionierem modernizacji i zwolennikiem nowych technologii. W 1894 roku dzięki jego staraniom do małej miejscowości Kyselka doprowadzono linię kolejową z miejscowości Vojkovice nad Ohří, co w skali roku spowodowało wzrost pacjentów do liczby 682 oraz ponad 36 000 gości.

Nagrodę uzyskała również sama woda mineralna Kyselka. W 1900 roku doceniono jej walory smakowe i lecznicze, przyznając Grand Prix na światowej wystawie w Paryżu.

W 1906 roku Heinrich założył spółkę akcyjną Heinrich Mattoni AG, rozwijając w ten sposób swoje przedsiębiorstwo. Odniósł na tym polu wiele sukcesów: zwiększył eksport wody Kyselka z 240 000 do 10 milionów butelek rocznie, czyniąc ją tym samym jedną z najlepiej rozpoznawalnych marek w ówczesnych czasach.

Heinrich Mattoni zmarł 14 maja 1910 roku, dożywszy 80 lat, z czego przez 57 lat stał na czele firmy. Jego śmierć nastąpiła tuż przed kryzysem spowodowanym I wojną światową, która oznaczała również koniec złotego wieku uzdrowisk. Złą sytuację pogłębiła II wojna światowa. Po jej zakończeniu w 1945 roku firma Mattoni została nacjonalizowana i stała się częścią firmy Západočeská zřídla (Źródła Zachodnioczeskie). Firma przekształciła się w Karlovarské minerální vody (Wody mineralne Karlowe Wary) dopiero w 1989 roku, ale oznaczało to również definitywny koniec uzdrowiska Kyselka.

W 1994 firma zostaje sprywatyzowana, przy czym poniekąd zachowano włoskie dziedzictwo, ponieważ  nowym właścicielem stała się włoska rodzinna firma Pasquale. Firma pod nowym przywództwem przechodzi szereg procesów modernizacyjnych i podejmuje nowe działania marketingowe.

Marka Mattoni zaczyna być kojarzona z aktywnością fizyczną od czasu, kiedy staje się oficjalną wodą rozdawaną uczestnikom Międzynarodowego Maratonu Praskiego. Mattoni wspiera też kulturę. Od 1999 roku jest partnerem generalnym Czeskiego Słowika (Český slavík) – nagrody mającej na celu uhonorowanie wybitnych osiągnięć w czeskim przemyśle muzycznym.

W roku 1999 w nawiązaniu do rodowej tradycji handlu cytrynami, przywiezionej z Włoch przez Ottavio Mattoniego w 1693 roku, rozpoczęto sprzedaż wody mineralnej wzbogaconej o smak cytryny oraz pomarańczy.

W 2015 roku firma rozpoczęła ekspansję na rynku węgierskim, a w 2017 na rynku bułgarskim. W latach 2018-2019 w Czechach, na Słowacji i na Węgrzech firma Mattoni 1873 przejęła licencję na produkcję napojów od firmy PepsiCo.

To, że firma Mattoni miała (i nadal ma) znacznie większe ambicje,  pokazał rok 2004, kiedy to na rynek wprowadzono nowe butelki. Zaprojektowało je włoskie studio Pininfarina, które jest odpowiedzialne za design znanej marki włoskich samochodów sportowych – Ferrari.

W przyszłym roku firma Mattoni będzie świętować 150-tą rocznicę istnienia. W jej asortymencie możemy obecnie znaleźć wody mineralne, wody źródlane, soki, przekąski i napoje bezalkoholowe światowych marek, m. in.: Pepsi, Lay´s, 7up, Dr Pepper, Gatorade, Lipton, Mirinda, Mountain Dew, Schweppes i wiele innych.

Każda legenda zasługuje na muzeum. Mattoni ma również swoje muzeum, znajdujące się w miejscowości Kyselka, czyli u źródeł dzisiejszego sukcesu. Zwiedzający muzeum mogą zaznajomić się z historią firmy oraz obejrzeć rzadkie historyczne artefakty pokazane się na ekspozycji. Po zwiedzaniu zaś mogą odpocząć w przytulnej kawiarni, znajdującej się przy budynku pompowni wody mineralnej. (Martin Barčík, fot. Pixabay)