Najpierw zajmowali się samolotami. Ale najbardziej znamy ich samochody ciężarowe

W latach 1945 – 1985 zostało wyprodukowanych aż 230 000 samochodów ciężarowych marki Avia. Zmiany ustrojowe i powiązany z nimi kryzys gospodarczy, spowodował zmianę właścicieli; najpierw markę przejęło Daewoo, a potem kolejno Odien, Ashok Leyland oraz Czechoslovak Group. Obecnie firma zatrudnia 8 200 pracowników.

Produkcja samochodów ciężarowych w Czechosłowacji kojarzy się przede wszystkim z marką Tatra. Ale to niejedyna marka produkująca w tej części Europy samochody ciężarowe. Obok Tatry kolejną marką, znaną w całej Czechosłowacji, jest firma Avia.

Nazwa sugeruje, że powinna się ona zajmować produkcją samolotów. I słusznie; pierwszym produktem firmy Avia były samoloty. Została ona założona w 1919 roku przez inżynierów oraz projektantów samolotów Pavla Beneša i Miroslava Hajna. Była to firma zajmująca się w pierwszym etapie działalności naprawą, a następnie produkcją samolotów.

Na początku swojej działalności obaj inżynierowie otworzyli warsztat naprawy samolotów na terenie starej cukrowni w praskiej dzielnicy Vysočany. Nieco później dołączyli do nich projektanci motocykli; Josef František Koch oraz Václav Malý. W pierwszych latach funkcjonowania firma zatrudniała 8 pracowników, w tym 5 stolarzy i 3 ślusarzy.

Pierwszym skonstruowanym w niewielkiej fabryczce samolotem była Avia BH-1 (EXP), którą firma wyprodukowała w 1920 roku. Oznaczenie BH wywodziło się od pierwszych liter nazwisk założycieli (Beneš i Hajn). Był to samolot jeszcze bardzo niedoskonały, ale była to pierwsza jaskółka, zwiastująca późniejszy sukces.

Samolot ten został po raz pierwszy zaprezentowany w 1920 roku na Pierwszych Międzynarodowych Pokazach Lotniczych w praskim Pałacu Przemysłowym (Průmyslový palác). Patronem pokazów był pierwszy prezydent Czechosłowacji – Tomáš Garrigue Masaryk, na którym prezentowany samolot zrobił tak duże wrażenie, że zaoferował na wsparcie dalszego rozwoju dla firmy Avia kwotę 100 tysięcy ówczesnych koron czechosłowackich.

Prototyp został udoskonalony, firma Avia rozwijała się prężnie i po pewnym czasie zaczęła produkować samoloty wojskowe. Wówczas to teren starej cukrowni okazał się zbyt mały na potrzeby firmy. Na nowe miejsce produkcji wybrano w 1923 roku opuszczone hale należące poprzednio do firmy Aero, mieszczące się w praskiej dzielnicy Holešovice. Ministerstwo Obrony Narodowej zdecydowało o tym, że firma Avia będzie głównym producentem samolotów myśliwskich dla armii czechosłowackiej.

W 1929 roku, kiedy w firmie Avia było zatrudnionych już 350 pracowników, weszła ona w skład firmy Škoda. Produkcja została przeniesiona do praskiej dzielnicy Letňany, gdzie jej potrzeby została wybudowana nowa fabryka. Pierwszym samolotem wyprodukowanym w tym miejscu był samolot myśliwski Avia BH-33, zaś samolotem, który cieszył się największą popularnością była Avia B-534.

Avia zbudowała również swoje własne lotnisko, ponieważ wcześniej rozłożone samoloty transportowano w częściach na lotnisko mieszczące się w słowackim mieście Gbely. Dopiero tam montowano je w wynajętym hangarze i stamtąd wylatywały do nowych właścicieli.

Firma Škoda była właścicielem Avii do 1945 roku, kiedy to została znacjonalizowana. Po wojnie Czechosłowacja nie potrzebowała już tak wielkiej ilości samolotów. W związku z tym produkcję samolotów wyparła z rynku produkcja samochodów ciężarowych.

Nowy rozdział działalności Avii miał miejsce w 1946, kiedy to rozpoczęła ona produkcję samochodów ciężarowych. Pierwszym modelem, który wyjechał z taśmy produkcyjnej była Škoda 706R. W 1947 roku fabryka wyprodukowała pierwszy autobus Škoda 706RO.

W latach 60-tych Czechosłowacja nawiązała współpracę z Polską w zakresie produkcji wielofunkcyjnego pływającego transportera opancerzonego OT-64 SKOT (8x8). Jego nadwozie było produkcji polskiej, natomiast podwozie produkowała Avia, a silnik T-928 produkowała firma Tatra. Wyprodukowano około 4 500 sztuk tego pojazdu.

W roku 1961 doszło do połączenia producenta samochodów ciężarowych, firmy Praga, z firmą Avia, czego owocem były wyprodukowane przez Avię legendarne samochody ciężarowe Praga V3S (6x6) oraz model Praga S5T (4x2).

W 1967 roku firma Avia rozpoczęła produkcję modeli SG2/SG3 na licencji francuskiego Renault-Saviem znanych jako Avia A15/A20/A30. Modele te były powszechnie znane i przez wszystkich rozpoznawane. O popularności tego modelu samochodów może świadczyć fakt, że w 1983 roku linię produkcyjną opuścił egzemplarz numer 19 000. W latach 1945 - 1985 z taśmy produkcyjnej zakładów Avia wyjechało łącznie 230 000 samochodów.

Firma Avia kształciła własnych pracowników, którym oferowała możliwość nauki w dedykowanej szkole. Kształcono tam ślusarzy, tokarzy, frezerów oraz innego rodzaju specjalistów, którzy byli niezbędni przy produkcji samochodów. Od lat 70-tych do lat 90-tych firma była wytwórcą podwozia Avia A30 oraz silników Avia 712.11 stosowanych przy produkcji kultowego węgierskiego autobusu marki Ikarus, powszechnie znanego w państwach tzw. Bloku Wschodniego.

W latach 90-tych Avia zaczęła mieć problemy finansowe i w 1995 roku została wykupiona przez koreańską firmę Daewoo. Zastrzyk finansowy przyniósł modernizację najbardziej popularnych modeli, wskutek czego powstała seria Avia A60/A75/A80. Rok 2000 przyniósł na rynek serię D (Avia D75/D90/D100). Firma Daewoo przeniosła wówczas do czeskiej fabryki produkcję samochodu Lublin 2.

Niestety, sytuacja finansowa Avii nie poprawiła się tak, jak tego wcześniej oczekiwano. Po 2005 roku rozpoczęła się seria poszukiwania nowych inwestorów, którzy mogliby pomóc fabryce wyjść z kryzysowej sytuacji. W 2005 roku Avia stałą się częścią grupy Odien. Miało to miejsce po bankructwie firmy Daewoo. Już w 2006 roku weszła w skład hinduskiej firmy Ashok Leyland. Dopiero w 2016 roku firma Avia trafiła z powrotem w czeskie ręce, stając się częścią czeskiego holdingu przemysłowego Czechoslovak Group (CSG).

Holding Czechoslovak Group zatrudnia obecnie ponad 8 200 pracowników. W 2019 roku firma CSG wygenerowała sprzedaż o wartości prawie 30 miliardów koron czeskich (około 5,8 miliardów złotych). Nowy właściciel przyniósł też impuls w postaci zupełnie nowego modelu samochodu ciężarowego Avia Initia Euro 6, który został po raz pierwszy zaprezentowany w 2017 roku. Rok później firma zaprezentowała kolejny model samochodu ciężarowego serii D z napędem 4x4 (Avia D120 4x4 Initia). (Martin Barčík, fot. Pixabay)