Dedykowane rozwiązania dla samorządów w kolejnej odsłonie tarczy

W związku z tym coraz głośniej wybrzmiewają apele włodarzy domagających się skutecznej pomocy ze strony administracji centralnej. W dniu świętowania trzydziestolecia samorządności w Polsce rozpoczęły się prace nad projektem ustawy przygotowanej przez Ministerstwo Rozwoju, która zakłada m.in. wprowadzenie rozwiązań osłonowych dla jednostek samorządu terytorialnego. Oznacza to realne wsparcie, o które od dłuższego czasu apelują władze gmin i powiatów.

Administracja rządowa podkreśla, że projekt powstał po konsultacjach z samorządowcami. W ustawie pojawiły się zapisy, które m.in. podwajają udział miast na prawach powiatu oraz powiatów ziemskich w dochodach z gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa. Obecnie samorządy otrzymują tylko jedną czwartą z tych środków.

Wprowadzany jest również szereg regulacji dotyczących zbilansowania budżetu w bieżącym roku kalendarzowym. Chodzi na przykład o dopuszczenie możliwości nierównowagi strony bieżącej budżetu dodatkowo o wartość faktycznego ubytku w dochodach podatkowych (z PIT, CIT, podatków lokalnych: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, opłaty skarbowej, opłaty uzdrowiskowej i miejscowej) będącego skutkiem pandemii.

Złagodzeniu ulega również reguła fiskalna, która ogranicza zadłużanie się samorządów. Dyskusja na temat możliwości finansowania zadań za pomocą kredytów i pożyczek zaciąganych bezpośrednio przez samorządy toczy się od dłuższego czasu. Obecnie tę kwestię reguluje ustawa o finansach publicznych. Dla każdej jednostki wyliczany jest indywidualny wskaźnik zadłużenia. Wcześniej jednak obowiązywały jednolite przepisy, które mówiły, że ogólne zadłużenie nie może przekroczyć sześćdziesięciu procent bieżących dochodów budżetowych, z kolei zaplanowana spłata kredytów na dany rok kalendarzowy nie może być większa niż piętnaście procent.

Projekt ponownie ujednolica wskaźnik zadłużenia, sytuując go na poziomie osiemdziesięciu procent dochodów danego samorządu. Strona rządowa przygotowała również rozwiązanie dedykowane jednostkom o ponadprzeciętnych dochodach, które z tego tytułu odprowadzają pokaźne kwoty do budżetu centralnego. Dopuszcza się przesunięcie rat za czerwiec i lipiec na drugie półrocze bieżącego roku. Kolejnym wprowadzanym udogodnieniem jest możliwość wcześniejszego przekazywania rat części oświatowej, wyrównawczej, równoważącej i regionalnej subwencji ogólnej, co powinno wpłynąć na poprawę płynności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku dużych miast są to kwoty rzędu dziesiątek milionów złotych.

Samorządowcy do proponowanych zmian podchodzą ostrożnie i z dystansem. Oceniają, że w obecnej formie ustawa może pomóc tylko częściowo ustabilizować sytuację, ale znacząco jej nie poprawi. Propozycje, w jaki sposób należy skorygować rządowy projekt, złożyły m.in. Unia Metropolii Polskich i Związek Powiatów Polskich. Podstawowym postulatem, który został wysunięty, jest zwiększenie subwencji ogólnej, co ma zrekompensować samorządom prognozowany ubytek w dochodach własnych.

Samorządowcy uważają, że definicja dochodów powinna zostać rozszerzona także na te niewynikające z podatków, a więc na wszystkie dochody własne jednostek samorządu terytorialnego. Część środowiska prosi także o wprowadzenie możliwości restrukturyzacji zadłużenia samorządu z pominięciem obostrzeń dotyczących niższych kosztów kredytu. Pojawiają się głosy, że w obecnej sytuacji znaczne ograniczanie wydatków inwestycyjnych czy w sektorze kultury może nie przynieść spodziewanych rezultatów. W mniejszych samorządach podkreślają, że większość rozwiązań może pozytywnie wpłynąć na kondycję finansową tylko dużych ośrodków.

W samorządach zwracają uwagę na fakt, że to właśnie w gminach wiejskich nawet niewielki spadek dochodów jest bardzo odczuwalny, ponieważ w wielu urzędach do tej pory nadwyżka operacyjna była na minimalnym poziomie. W związku z tym włodarze nie zamierzają dodatkowo obciążać budżetów kolejnymi zobowiązaniami. Aby ratować finanse tych najmniejszych, Związek Gmin Wiejskich RP wyszedł z inicjatywą stworzenia tzw. „bonu inwestycyjnego”. Polega on na przekazaniu każdemu samorządowi miliona złotych na cele inwestycyjne. Oznacza to, że pieniądze mogą stanowić również własny wkład w większe przedsięwzięcia. Pojawił się także postulat podniesienia kwoty subwencji oświatowej.

Karol Piszczek (Fot. Pixabay)