Co jest przyczyną niespodziewanego wzrostu gospodarczego Armenii?

Kiedy państwa europejskie wzmagają się z rosnącą inflacją, kryzysem energetycznym, i stagnującą gospodarką, to państwa Kaukazu Południowego odnotowują wzrost gospodarczy. Wzmocnieniu wobec euro i dolara uległy też lokalne waluty. Przykładowo, kiedy w styczniu 2022 r. euro kosztowało 560 armeńskich dramów, to na początku listopada kosztowało już tylko 385 dramów, a więc odnotowano spadek euro wobec dramu o ponad 30 proc.

Do przyczyn należy zaliczyć kilka faktorów. Jednym z najbardziej istotnych faktorów jest emigracja z Rosji, która skutkuje napływem wysoko wykwalifikowanych specjalistów do krajów Kaukazu Południowego. Według oszacowań, od wybuchu wojny w Ukrainie, Rosję opuściło około miliona obywateli, którzy w ten sposób chcieli uniknąć mobilizacji. Armenia stała się dla uciekających Rosjan atrakcyjnym krajem, gdyż w porównaniu do innych państw byłego ZSRR umożliwia łatwy wjazd obywatelom Rosji.

Przede wszystkim, nie jest wymagany tzw. „paszport zagraniczny” ani wiza, natomiast Rosja nie posiada bezpośredniej granicy lądowej z Armenią, co zapewne utrudnia przeprowadzkę. Do Armenii przyjechało przed ogłoszeniem mobilizacji ok. 50 tys. obywateli Rosji, co w porównaniu z Gruzją nie jest wiele. Dla porównania, do Gruzji od początku mobilizacji wjechało ok. 700 tys. Rosjan, przy czym ok. 100 tys. zdecydowało się na pozostanie w Gruzji, a dla reszty Gruzja stanowiła tylko tranzyt do innych państw.

Państwa Kaukazu Południowego także nie zdecydowały się na wprowadzenie sankcji przeciwko Rosji. W przypadku Gruzji rząd argumentował strategicznymi interesami kraju, zaś w przypadku Armenii przyczyną jest stosunkowo wysoki stopień uzależnienia gospodarki od Rosji, gdyż na pierwszym miejscu w eksporcie i imporcie towarów pozostaje właśnie Rosja.  Wzmocnienie lokalnych walut wobec euro i dolara przełożyło się negatywnie na eksport produkcji do Europy.

W konsekwencji, Armenia zwiększyła eksport produktów do Rosji, która pozostaje największym partnerem handlu zagranicznego. Rozwój turystyki także pozytywnie przekłada się na wzrost gospodarczy Armenii. Odbudowa turystyki po pandemii stanowiła istotne zadanie, gdyż w wyniku pandemii liczba turystów spadła z 1,9 mln. do 380 tys. w 2020 roku.

Kolejną przyczyną jest dobra infrastruktura w obszarze IT oraz sprzyjające warunki prawne dla otwarcia własnej działalności w Armenii, co zachęca specjalistów z Rosji do relokacji. Jeszcze przed ogłoszeniem mobilizacji, w Armenii zarejestrowało się ok. 850 przedsiębiorstw rosyjskiego pochodzenia.

Do Armenii przyjeżdżają również specjaliści w obszarze informatyki z Ukrainy i Białorusi. Należy dodać, że poziom nauczania nauk ścisłych utrzymuje się w Armenii na wysokim poziomie jeszcze od czasów Związku Radzieckiego, a w szkołach od roku szkolnego 2011/2012 wprowadzono szachy jako obowiązkowy przedmiot, co pozytywnie wpływa na wyksztalcenie specjalistów z obszaru informatyki i nauk technicznych. Nic dziwnego, że korporacje międzynarodowe właśnie tutaj szukają wykwalifikowanych specjalistów.

W parlamencie Armenii 71 deputowanych ze 107 (czyli 66 proc.) należy do partii Kontrakt Obywatelski premiera Nikoli Paszyniana. Mimo niestabilnej sytuacji na granicy ormiańsko-azerskiej, rząd podejmuje działania dla ustabilizowania sytuacji wewnętrznej, przy czym rząd Armenii w ciągu ostatnich dwóch dekad aktywnie wspiera IT biznes. Rząd Armenii zaś postrzega emigrację specjalistów IT z Rosji, Białorusi i z Ukrainy jako okazję do rozwoju państwa, i aktywnie wspiera wykwalifikowane osoby z chęcią podjęcia pracy w Armenii, m.in. poprzez ulgi podatkowe.

Na przykład, spółki IT, które zatrudniają powyżej 50 osób, są uprawnione do ulgi podatkowej  w wysokości 50 proc. Jednak w większości przypadków w Armenii działają mniejsze spółki. Według portalu Eurasianet, tylko 4 proc. spółek IT zatrudnia więcej niż 100 pracowników, przy czym aż 83 proc. spółek zatrudnia poniżej 25 pracowników.

Sprzyjające warunki skutkowały także inwestycjami polskiej Giełdy Papierów Wartościowych w Armenii. W czerwcu br. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych kupiła udział w Armeńskiej Giełdzie Papierów Wartościowych w wysokości 65 proc. o wartości ok. 8,4 mln. złotych. „Naszym celem jest odtworzenie wspólnymi siłami rynku kapitałowego Armenii i rozszerzenie naszej działalności w regionie.

Stawiamy również na rozwój infrastruktury rynków kapitałowych, stworzenie przedsiębiorstwom możliwości pozyskiwania trwałego i niedrogiego kapitału oraz umożliwienie inwestorom i oszczędzającym bardziej profesjonalnego zarządzania oszczędnościami i inwestycjami w ramach szerszej gamy produktów i możliwości inwestycyjnych” – zaznaczył Prezes GPW Marek Dietl. We wcześniejszych rozważaniach Prezes GPW podkreślał, iż zakup udziałów będzie możliwy dopiero po ustabilizowaniu sytuacji politycznej w Armenii.

Armenia ma niewątpliwie duży potencjał dla rozwoju sektora IT, co mogłoby doprowadzić do zmniejszenia uzależnienia gospodarki od górnictwa. Stwarzanie korzystnych warunków dla specjalistów oraz rozwój nauk ścisłych będą skutkowały modernizacją kraju i zwiększeniem jego atrakcyjności także wśród polskich inwestorów. (dr Piotr Sieniawski/ISW)
   
Źródła: Big Talk, Fast Growth But Still Early Stage: Armenia’s Tech Industry. https://evnreport.com/creative-tech/big-talk-fast-growth-but-still-early-stage-armenias-tech-industry/
IT-индустрия в Армении: обещание выполнено? https://russian.eurasianet.org/
President of Georgia Zourabichvili says about 100 thousand Russians settled in country. https://news.am/eng/news/729993.html
Warszawska Giełda Papierów Wartościowych kupiła giełdę w Erywaniu. https://agencja-informacyjna.com/warszawska-gielda-papierow-wartosciowych-kupila-gielde-w-erywaniu/
ЦБ Армении улучшил прогноз по ВВП из-за приезда россиян. https://www.rbc.ru/finances/20/10/2022/63514ae99a7947824f34eb1a