Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
17/12/2022 - 16:00

Dziś obyczaje tracą siłę normatywną i regulacyjną

Kiedyś siła i trwałość obyczaju miała sankcje mityczne (istniało wyraziste tabu oraz niepodważalność praktyk obrzędowych). Trwałość obyczaju miała sankcje religijne (funkcja grzechu). Miała wreszcie sankcje moralne. Siła obyczaju nie mogła tolerować relatywistów moralnych.

Fragment rozdziału Przemiany polskiego obyczaju (ostatnie dekady)

Około roku 2005 do słownika nośnych pojęć społecznych, obok takich wyrazów, jak sukces, karier a, profesjonalizm, weszły – nierzadko z piętnem oficjalności – takie słowa, jak salon, układ, oligarcha, lobbysta, warszawka. Członek sejmowej Komisji Śledczej, nota bene przedstawiciel Samoobrony, jak to opisała „Polityka”42 w roku 2002, wytropił ekskluzywną „grupę trzymającą cygara”, a więc stowarzyszenie smakoszy whisky, wina i miłośników cygar, do którego należeli m.in. prezesi największych państwowych koncernów. Były prezes wielkiego koncernu paliwowego stwierdził, że klub, do którego należy, jest polską repliką amerykańskich instytucji towarzyskich. Dodał: „Intencją naszą była też popularyzacja nowych w Polsce, a istniejących już na świecie, obyczajów. Raczej degustacji niż picia”. Inny członek klubu stwierdził: „Musimy przestać być postkomunistycznymi, siermiężnymi wyrobnikami”.

Nowe obyczaje środowisk innowacyjnych (zaliczam tu również obyczaje młodzieżowe – flash mob, masa krytyczna, walentynki itp.) charakteryzują się swoistą nadwyżką formy, wciąż są nieustabilizowane, choć formalnie mocno zinstytucjonalizowane. Nowa obyczajowość nie jest trwała, jest coraz bardziej okazjonalna, sytuacyjna, strukturująca atrakcyjne formy doświadczania teraźniejszości. Kiedyś siła i trwałość obyczaju miała sankcje mityczne (istniało wyraziste tabu oraz niepodważalność praktyk obrzędowych). Trwałość obyczaju miała sankcje religijne (funkcja grzechu). Miała wreszcie sankcje moralne. Siła obyczaju nie mogła tolerować relatywistów moralnych.

Dziś obyczaje tracą siłę normatywną i regulacyjną. Obyczajowość współczesna coraz częściej respektuje różnorodność stylów życia czy też rytmy mody („okazjonalność”), a te są zagrożeniem dla spójności, trwałości i nieodwołalności obyczaju.

Refleksja nad współczesnymi obyczajami powinna uwzględniać zarówno porządek „roku obrzędowego”, pokazany np. w cytowanej już książce Brencza Wielkopolski rok obrzędowy. Tradycja i zmiana, jak i „rządy mody w kulturze konsumpcji”, przedstawione w pracy pod redakcją Szlendaka i Pietrowicza pod tytułem Rozkoszna zaraza. Celem tego tekstu była próba naszkicowania możliwych zależności między tymi biegunowymi ujęciami współczesnej obyczajowości Polaków na przełomie XX i XXI wieku.

Roch Sulima, Powidoki codzienności, wydawnictwo ISKRY, 2022







Dziękujemy za przesłanie błędu