"Nadpopradzka Dawność...": Słowa wydobyte z pamięciowych "schowków"
- Nadpopradzka dawność. Gwara i kultura górali z okolic Piwnicznej - to leksykon zawierający ok. 7500 haseł, ich objaśnień oraz przykładów zastosowania - czytamy w uzasadnieniu zgłoszenia. - Wiele słów już nie używanych było odgrzebywanych z popiołów ludzkiego zapomnienia. W drugiej części słownik zawiera opisy obyczajowości oraz wkładkę fotograficzną ilustrująca dawność w strojach i gospodarowaniu. Na prawie 450 stronach zawarty jest kalejdoskop nadpopradzkiego świata, który pomagali Wandzie Łomnickiej - Dulak tworzyć autorzy rysunków, zdjęć i słownych perełek gwary - Krystyna Dulak-Kulej, Maria Lebdowiczowa, Zofia Łomnicka, Dajana i Piotr Maślanka oraz Dariusz Łomnicki i mąż Antoni Dulak. To efekt wielu lat pracy autorki, jak sama mówi – dzieło życia.
Książka Wandy Łomnickiej-Dulak wnosi do dorobku Piwnicznej, a tym samym Sądecczyzny, niepospolite wartości: ratuje przed ostatecznym zapomnieniem spory zasób słów przechowanych ze skarbnicy języka staropolskiego w gwarze Nadpopradzia, szczepu gwar małopolskich. Słowa wydobyte niejednokrotnie z pamięciowych „schowków” najstarszych mieszkańców terenu, odczytane z zapisków niegdysiejszych zbieraczy, wysupłane pieczołowicie z setek wywiadów, zebrane latami żmudnej pracy, rozkwitły pięknem, bogactwem znaczeń i wieloznaczeń, odcieniami emocji od subtelnych wzruszeń przez kpinę i ironię do gniewu, złości, a nawet agresji. Jak w życiu.
Prof. Józef Kąś, autor Wstępu, napisał: Nadpopradzka dawność to opracowanie niepoślednie(…) Wartość Słownika tkwi nie tylko w warstwie poznawczej oraz w radości samego czytania. Bezsprzecznie Słownik cechuje się walorami stricte naukowymi. Ma to swój wyraz w samej zawartości, jak i strukturze artykułów hasłowych. Wystarczy powiedzieć, że znajduje się w nim kilkaset (!) wyrazów nieobecnych w zasobach ogólnopolskiego Słownika gwar polskich opracowywanego w Instytucie Języka Polskiego PAN. (…) Słownik p. Wandy Łomnickiej-Dulak wyróżnia się też inną jeszcze zaletą – znakomitymi cytatami, ilustrującymi poszczególne hasła, … które pokazują słowo nie tylko w kontekście językowym (…) , ale pokazują też słowo w kontekście kulturowym, w kontekście wierzeń, obyczajowości wiejskiej, systemu wartości, czy wreszcie w kontekście humoru. (…) Z najwyższym przekonaniem mogę stwierdzić, że Nadpopradzka dawność wyznacza standard dla regionalnych słowników amatorskich”.
Jest to chyba najwymowniejsza rekomendacja książki w pełni zasługującej na miano książki Sądecczyzny. A jej autorka ma już w swoim dorobku niejedną pozycję, emanującą znajomością i ukochaniem materii i ducha tej niezwykłej Sądeckiej Ziemi.
Ta książka Wandy Łomnickiej –Dulak musi odbić się szerokim echem w Sądecczyźnie ze względu na zawartość, wszelkie walory, o których mowa wyżej, jak również z powodów jakimi kierowała się autorka
Warto zaznaczyć, że Wanda Łomnicka-Dulak, od 1991 roku zajmowała się badaniem obyczajowości i gwary pod kątem przygotowywania felietonów gwarowych (Babskie godanie), które ukazywały się w piwniczańskim miesięczniku "Znad Popradu"
Jak napisał badacz gwary prof. dr hab. Józef Kąś najnowsza publikacja tej autorki jest znacznym poszerzeniem i udoskonaleniem wcześniejszych słowników gwary górali nadpopradzkich - Matusinych słówecek (2008) tejże autorki oraz "Słownika Jaguliny. Naskif łojców mowy" (2015) Krystyny Dulak - Kulej.
Wydawnictwo ukazało się w roku jubileuszu 670 - lecia lokowania miasta Piwniczna oraz 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Publikację wydano w ramach II edycji Budżetu Obywatelskiego Województwa Małopolskiego. Projekt był realizowany przez Stowarzyszenie Górali Nadpopradzkich w Piwnicznej-Zdroju pod nazwą Nadpopradzka szkoła Dawności Od przedszkola do seniora.
Wydawca: Małopolskie Centrum Kultury "Sokół" w Nowym Sączu.
IM.