Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
16/04/2017 - 08:10

O dawnej Sądecczyźnie i jej rycerstwie słów kilka

Nie będzie chyba większej pomyłki w stwierdzeniu, że w zasadzie na 2 czy 3 nazwiskach kończy się nasza powszechna wiedza o średniowiecznym rycerstwie ziemi sądeckiej. Jeśli zaś jest tak istotnie, to musimy dodać, że to wiedza dalece niepełna.

Nie nacieszył się swym zamkiem 

Czasem ktoś wskaże również na innego sławnego rycerza – najsławniejszego bodaj ze wszystkich rycerzy polskich – Zawiszę CzarnegoRzeczywiście, związał się on z ziemią sądecką, chociaż uczynił to dopiero pod koniec swego życia.  

Pewne przesłanki wskazują jednak, że klucz dóbr, który tu zakupił, był dla niego ważnym nabytkiem. Może gdyby nie śmierć na polu bitwy, jaka go wkrótce potem spotkała, osiadłby swoim zamku nad Dunajcem, którym to niestety – rzeklibyśmy dziś – nie zdążył się nacieszyć. 

Ruiny zamku Zawiszy Czarnego w Rożnowie

Ruiny zamku Zawiszy Czarnego w Rożnowie

Być może niektórzy z nas wspomną jeszcze rycerza Piotra WydżgęTen na wpół legendarny możnowładca, żyjący w pierwszej połowie XIII wieku, miał, według przekazu kronikarza Jana Długosza, odkryć w górach złoto i zgromadzić wielkie skarby, które następnie ukrył głęboko górskich leśnych ostępach, w rejonie Rytra. 

Jeśli wierzyć informacjom Długosza, skarbów tych powinniśmy szukać gdzieś powyżej Roztoki Ryterskiejbodajże tam już prawie, gdzie współcześnie czerwony szlak prowadzi nas przez Niemcową, na Wielki Rogacz i Radziejową…? Z tym, że zachować musimy w razie czego szczególną ostrożność, gdyż Wydżga na straży ukrytych bogactw postawić miał ponoć diabły! 

Nie będzie chyba jednak większej pomyłki w stwierdzeniu, że w zasadzie na 2 czy 3 nazwiskach kończy się nasza powszechna wiedza o średniowiecznym rycerstwie ziemi sądeckiej. Jeśli zaś jest tak istotnie, to musimy dodać, że to wiedza dalece niepełna. 

Owych paru znanych szerzej przedstawicieli stanu rycerskiego, związanych z dawną Sądecczyzną, nie stanowi nawet ułamka tegoż rycerstwa, jakie tu faktycznie zamieszkiwało i wpływało na lokalne dzieje, a czasem i na to oblicze Sądecczyzny, jakie dziś znamy. 

XV-wieczny Kościół w Zbyszycach, fundacji Mikołaja Kępińskiego z rodu Niesobiów

XV-wieczny Kościół w Zbyszycach, fundacji Mikołaja Kępińskiego z rodu Niesobiów 

Obecnie z rycerstwem kojarzymy malownicze ruiny zamków czy grodziska, stanowiące pozostałości dawnych obronnych grodków. Zapominamy już jednak często, że rycerskim fundatorom zawdzięcza swe powstanie wiele kościołów, kaplic, dzieł sztuki. Również liczne z naszych współczesnych miejscowości zożonych zostało przed wiekami właśnie przez rycerstwo. 

30 rodów Sądecczyzny 

Źródła historyczne wskazują na prawie 30 rodów rycerskich osiadłych na terenie średniowiecznej kasztelanii i dawnego (staropolskiego) powiatu sądeckiegoWidzimy wśród nich rody sławne, zamożne, złożone z wielu nieraz familii i posiadające wielkie dobra ziemskie, z licznymi wsiami, dworami, czasem zamkami. 

Widzimy również ubogą szlachtę, nieraz mocno rozrodzoną, dzielącą czasem wspólnie z krewniakami i innymi właścicielami pojedyncze wsie, już w XV wieku nie odbiegającą zamożnością od bogatych kmieci i sołtysów, podkreślającą jednak zawsze swoje pochodzenie i korzystającą ze swych stanowych przywilejów. 

Kościół w Krużlowej Wyżnej, ufundowany w XVI w., przez Jana Pieniążka herbu Odrowąż

Kościół w Krużlowej Wyżnej, ufundowany w XVI w., przez Jana Pieniążka herbu Odrowąż

Osobnym, ciekawym zagadnieniem jest geneza zamieszkującego dawną Sądecczyznę rycerstwa. Jego pochodzenie było bowiem zróżnicowane i napotykamy w tej sprawie na parę ciekawych, nieraz też zagadkowych, wątków. Dość w każdym razie powiedzieć, że tematyka dziejów owej rycerskiej społeczności naszego regionu jawi się jako niezwykle interesująca, a zarazem wciąż szerzej nieznana. 

Toteż tym tekstem chcielibyśmy rozpocząć cykl artykułów poświęconych właśnie średniowiecznemu rycerstwu ziemi sądeckiej, tak by przywrócić pamięć tych, których imiona dawno już zostały zapomniane, a którzy przecież przed wiekami kształtowali oblicze naszej małej ojczyzny. 

Sławomir Wróblewski

Artykuł pochodzi z marcowego wydania miesięcznika "Sądeczanin". W kwietniowym, które możecie kupić w kioskach i sklepach, jest już kolejny artykuł Sławomira Wróblewskiego o historii sądeckich rodów rycerskich. Sławomir Wróblewski jest laureatem Nagrody im. ks. prof. Kumora za najlepszą książkę Sądecczyzny 2016.







Dziękujemy za przesłanie błędu