Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
09/04/2017 - 12:20

Dlaczego obok Starego powstał Nowy Sącz?

Dwa poprzednie teksty z cyklu „Zanim powstał Nowy Sącz” dotyczyły spraw sprzed 8 listopada 1292 roku, gdy w Krakowie Wacław II Czeski wydał przywilej lokacyjny Nowego Sącza. Fakt ten znany jest chyba każdemu Sądeczaninowi. Chcemy dziś wyświetlić okoliczności założenia nowego miasta.


Na początek przypomnijmy kilka faktów. 
W 1257 roku książę krakowski i sandomierski – Bolesław Wstydliwy (syn Leszka Białego, wnuk Kazimierza Sprawiedliwego i prawnuk Bolesława Krzywoustego) – oddał Ziemię Sądecką we władanie swojej żonie, księżnej Kunegundzie. Sprawowała tu ona całkowicie samodzielne rządy, aż do śmierci męża w 1279 roku (umierając, Bolesław miał 56 lat).  

Następca Bolesława na tronie krakowskim, Leszek Czarny, chciał odzyskać Sądecczyznę, ważną strategicznie dla księstwa krakowskiego, co doprowadziło do konfliktu z Kingą. W tak niesprzyjających okolicznościach zrodził się pomysł, by w Starym Sączu ufundować klasztor klarysek i jemu przekazać, jako uposażenie, tereny zarządzane przez księżną. Pomysł okazał się udany.  

W lipcu 1280 roku Kinga wydała akt fundacyjny, w październiku tegoż roku Leszek Czarny potwierdził jej posiadanie Ziemi Sądeckiej, a w 1283 roku całą fundację wraz z uposażeniem ziemskim zatwierdził papież Marcin IV. Dzięki papieskiej pieczęci posiadłości klasztoru były zabezpieczone przed zakusami każdego, kto chciałby odebrać nadaną ziemię.

Zanim powstał Nowy Sącz

Niedługo później, w 1288 roku, w wieku 47 lat, zmarł Leszek Czarny. Rozpoczęła się wówczas rywalizacja o tron krakowski. Stanęli do niej książę wrocławski Henryk IV Probus, książę brzeski i sieradzki Władysław Łokietek oraz władca Czech Wacław II. Henryk IV zmarł w 1290 roku, a Łokietek musiał ustąpić ze względu na militarną przewagę Czechów. 

 Ostatecznym zwycięzcą zmagań został zatem Wacław II – w styczniu 1291 roku zajął ziemię krakowską, a 9 października 1292 roku Łokietek zrzekł się pretensji do Małopolski. 

Tak wyglądało polityczne tło wydarzeń rozgrywających się wówczas na Sądecczyźnie. Wyjaśnia nam to również obecność Wacława II u początków Nowego Sącza.  

Do pełnego obrazu potrzebujemy jeszcze kilku informacji 

Na północ od Starego Sącza położna była wieś Kamienica. Powstała być może już w XII wieku. Na pewno przed rokiem 1280 stanowiła ona własność biskupów krakowskich. Centrum wsi umiejscowić możemy u zbiegu dzisiejszych ulic: Długosza, Rejtana, Nawojowskiej i Grodzkiej (okolice Technikum Ekonomicznego).  

Stał tam drewniany kościół parafialny Kamienicy pw. św. Wojciecha. Do wsi tej należały rozległe tereny uprawne oraz pastwiska, rozciągające się szerokim pasem na północ od centrum wsi, sięgając od brzegów Dunajca, aż po Zabełcze i Łubinkę. W kluczowym dla nas momencie właścicielem Kamienicy był biskup krakowski, Paweł z Przemankowa. 

Mając już powyższe informacje, możemy spróbować odpowiedzieć zarówno na tytułowe pytanie, jak też na sugestię z poprzedniego odcinka:  

Kto chciał zrobić na złość księżnej Kindze? 

Na oba pytania można by spróbować odpowiedzieć jednym zdaniem. Dość łatwo się domyślić, że jedyną postacią, która ewentualnie mogła zrobić na złość późniejszej świętej był Wacław II, fundujący nowe miasto, jako konkurencję dla Starego Sącza. 

Taką opinię do historiografii wprowadził zasłużony dziejopis naszego regionu o. Jan Sygański SI. Pogląd, na pierwszy rzut oka, sensowny. Czeski władca, walczący z Piastami o rządy nad Polską, okazuje swoją dominację, krzywdząc wdowę po piastowskim księciu. Ale w historii rzadko kiedy sprawy układają się tak prosto.  

Po pierwsze, akt lokacyjny Nowego Sącza wydany został 8 listopada 1292 roku, tymczasem Kinga zmarła 24 lipca tegoż roku (mając 58 lat). Argument o złośliwości staje się zatem mało wiarygodny.  

Sprawa druga – według wszelkiego prawdopodobieństwa, graniczącego z pewnością, Wacław II nigdy nie pojawił się na Ziemi Sądeckiej, toteż niepodobna uważać go za pomysłodawcę lokacji nowego miasta. Komu tedy zawdzięczamy powstanie Nowego Sącza?  

Wacława możemy uniewinnić 

Wszystko wskazuje na biskupa Pawła z Przemankowa. Był on gorącym zwolennikiem objęcia tronu krakowskiego przez Wacława II. Nic dziwnego, że nowy władca, idąc za namową swojego poplecznika i opierając się na jego dobrej znajomości terenu, zrealizował pomysł zbudowania nowego miasta. Dawało to Wacławowi świetną okazję do potwierdzenia swojego panowania – jako władca zagospodarowuje opanowane ziemie. 

Zatem, idąc za sugestiami Sygańskiego, na złość Kindze chciał zrobić biskup, obmyślając lokacyjne plany jeszcze za jej życia? Wszystko wskazuje na to, że było wręcz przeciwnie. Paweł z Przemankowa, na podstawie zachowanych źródeł, jawi się jako przyjaciel i dobroczyńca Kingi oraz starosądeckiego klasztoru klarysek. 

Jego największą zasługą była mediacja we wspomnianym wyżej konflikcie między księżną a Leszkiem Czarnym. Jest więc bardzo prawdopodobne, że idea utworzenia nowego miasta nie była żadną złośliwością wobec Kingi, ale wspólnym planem starosądeckiej księżnej i krakowskiego biskupa, by miasto Sącz przenieść w nowe miejsce. 

Zobacz też: Zanim powstał Nowy Sącz (1). O pierwszych śladach obecności człowieka w naszym regionie







Dziękujemy za przesłanie błędu